Ο νέος νόμος για τα ΑΕΙ αλλάζει ό,τι ξέραμε για τα ελληνικά πανεπιστήμια, προσπαθώντας να συνδέσει τον τρόπο λειτουργίας τους με την κοινωνία και την αγορά. Ήδη, οι αντιδράσεις είναι πολλές, αλλά δεν είναι αντιληπτό αν όντως γίνονται για τη διαφύλαξη του ακαδημαϊκού χαρακτήρα ή για την επιβίωση των συντεχνιών που έχουν μετατρέψει το πανεπιστήμιο από φορέα γνώσης σε κομματικό υποχείριο.
ΣΧΟΛΙΑ (5)
Αποστολή σε φίλο
Tι αληθινά σημαίνει ο νέος νόμος για τα Πανεπιστήμια;
Με το νέο σύστημα καταργείται αυτή η κωμωδία και δεν ψηφίζουν πλέον οι φοιτητές για την εκλογή των πρυτάνεων. Γιατί υπήρχαν πολλοί φοιτητές που δεν σπούδαζαν αλλά έκαναν πολιτική καριέρα, οι αιώνιοι φοιτητές-πολιτευτές που αποτελούν τη μάστιγα του πανεπιστημίου από το 1982. Θ. Βερέμης
Στις 24/08 ΠΑΣOΚ, ΝΔ και ΛΑΟΣ υπερψήφισαν το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας και Διά Βίου Εκπαίδευσης για τον νέο νόμο-πλαίσιο για τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ο νόμος έχει προκαλέσει αρκετή συζήτηση εδώ και μήνες, γιατί προσπαθεί να δώσει λύση στα ζητήματα που απασχολούν εδώ και χρόνια την πανεπιστημιακή κοινότητα και την κοινωνία: εκλογή πρυτάνεων, αξιολόγηση καθηγητών και ιδρυμάτων, άσυλο και οι αιώνιοι φοιτητές. Στην πραγματικότητα, τα παραπάνω είναι αυτά που «πουλάνε» στα ΜΜΕ, γιατί το βασικό πρόβλημα των ελληνικών πανεπιστημίων δεν είναι άλλο από την υποχρηματοδότησή τους. Και το «λεφτά υπάρχουν» είναι μια έκφραση που ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας.
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Νίκος Αλιβιζάτος πιστεύει πως ο νόμος «είναι ένα μικρό, αλλά θετικό βήμα». Διαπιστώνει πως «η έλλειψη αξιολόγησης προγραμμάτων και καθηγητών, η αναξιοκρατία και η διάχυτη βία σε αρκετές σχολές (μεταξύ των οποίων, δυστυχώς, και η δική μου) είναι οι κυριότερες ασθένειες του ελληνικού πανεπιστημίου. Ο νόμος της κ. Διαμαντοπούλου προσπαθεί να τις αντιμετωπίσει και τις τρεις. Και τούτο (α) εισάγοντας για πρώτη φορά ένα σύστημα “εξωτερικής”, καταρχάς, αξιολόγησης για όλους τους διδάσκοντες (δηλαδή ακόμη και για τους πρωτοβάθμιους καθηγητές), (β) καταργώντας τη νομοθετική κατοχύρωση του ασύλου (και όχι βέβαια του ακαδημαϊκού ασύλου αυτού καθαυτό, όπως κακώς ειπώθηκε)˙ και (γ) απεξαρτώντας σε μεγάλο βαθμό τις πανεπιστημιακές αρχές (και ιδίως τον πρύτανη) από τους ίδιους τους πανεπιστημιακούς και τα κόμματα».
«Μεταλυκειακή τριτοκλασάτη εκπαίδευση» ή «η δημιουργία μιας ελίτ που χρειάζεται κάθε χώρα»;
Στον αντίποδα, υπάρχει η άποψη του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μιχάλη Σπουρδαλάκη, που ναι μεν περιμένει να δει δημοσιευμένο ολόκληρο το νομοσχέδιο, αλλά, από την άλλη, πιστεύει (όπως και πολλοί συνάδελφοί του) πως υπάρχει «υπονόμευση της ακαδημαϊκότητας του πανεπιστημίου. Σκοπός του είναι να συνδέσει το πρόγραμμα σπουδών των Τομέων με την αγορά εργασίας και όχι να ευνοήσει την παραγωγή και τη διάχυση της γνώσης. Προγράμματα που μπορεί σε λίγο καιρό να μην έχουν τη στήριξη και τη χρηματοδότηση της αγοράς, όπως και η έρευνα, θα μπουν στα αζήτητα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι, όμως, πως όλο το νομοσχέδιο είναι δυσλειτουργικό. Για παράδειγμα, κάθε ίδρυμα θα εκλέγει με δικούς τους κανόνες τους καθηγητές του, ανάλογα με τον κοσμήτορα που θα έχει διορίσει το εκάστοτε συμβούλιο. Με αυτό το νομοσχέδιο κάποιος μπορεί σε πέντε χρόνια να γίνει καθηγητής πανεπιστημίου χωρίς να πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις».
Ο κ. Θάνος Βερέμης (έχει διατελέσει πρόεδρος του ΕΣΥΠ, που εκπόνησε τον νόμο Γιαννάκου) συμφωνεί με το νομοσχέδιο, βάζοντας ως πρωταρχικό ζήτημα το θέμα της αξιοκρατίας. «Αυτό που θα ήθελα να δω είναι ένα πανεπιστήμιο με κανόνες αξιοκρατίας τόσο για τους καθηγητές όσο και για τους φοιτητές. Το μόνο που σώζει μια μικρή χώρα που δεν παράγει τόσο πολλά πράγματα, όπως η Ελλάδα, είναι το μυαλό των κατοίκων της. Αυτό το μυαλό πρέπει να αξιοποιήσει η Ελλάδα, όπως τα παλιά σχολεία της αριστείας, που έβγαζαν υψηλής στάθμης παιδεία απ τον λαό. Τα κατάργησαν ανοήτως, πιστεύοντας πως έβγαζαν μια ελίτ. Μα, μια κοινωνία τη χρειάζεται αυτή την ελίτ. Ποιος θα την “τρέξει” την κοινωνία; Αυτή η παραγωγή των καλών ανθρώπων μπορεί να γίνει από ιδρύματα που ασχολούνται με την έννοια “αξιοκρατία” και όχι “μετριοκρατία”, που επιτάσσει να μπούμε όλοι στο πανεπιστήμιο, να βγάλουμε το ψωμί μας στο Δημόσιο και να δημιουργήσουμε τα φαινόμενα που επικρατούν σήμερα. Ένα Δημόσιο κατάφορτο με κόσμο που δεν μπορεί ν αποδώσει και μας οδηγεί στην κρίση και στα ελλείμματα».
Οι εκλογές του πρύτανη και ο πόνος της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ
Η εκλογή του πρύτανη είναι το κύριο σημείο τριβής πανεπιστημιακών, φοιτητικών παρατάξεων και των ¾ του Κοινοβουλίου. Σύμφωνα με τον προηγούμενο νόμο, στη διαδικασία εκλογής του πρύτανη έπαιρναν μέρος και οι φοιτητές με καθολική ψηφοφορία (40%). Αυτό οδήγησε σε ένα αλισβερίσι μεταξύ υποψήφιων πρυτάνεων και φοιτητικών παρατάξεων. «Δεν είχαμε προβλέψει πώς θα απαντούσαν οι πολιτευτές των πανεπιστημίων. Δεν υπολογίσαμε τη δύναμη που είχαν τα κόμματα στο εσωτερικό των πανεπιστημίων με το να επεκτείνουμε την ψήφο σε όλους τους φοιτητές. Δεν είχαμε υπολογίσεις τους τραμπουκισμούς. Όταν γινόντουσαν οι εκλογές, επενέβαιναν οι κομματικοί για να μην ψηφίσουν οι μη κομματικοί», θα μας πει ο κ. Βερέμης. Τώρα, τον πρύτανη θα τον εκλέγει το συμβούλιο του κάθε ιδρύματος, που θα αποτελείται από πανεπιστημιακούς, εξωπανεπιστημιακούς κι έναν φοιτητή. «Με το νέο σύστημα καταργείται αυτή η κωμωδία και δεν ψηφίζουν πλέον οι φοιτητές για την εκλογή των πρυτάνεων. Γιατί υπήρχαν πολλοί φοιτητές που δεν σπούδαζαν αλλά έκαναν πολιτική καριέρα, οι αιώνιοι φοιτητές-πολιτευτές που αποτελούν τη μάστιγα του πανεπιστημίου από το 1982. Το ζήτημα αυτό ήταν για μένα το μέγα πρόβλημα του πανεπιστημίου. Είχαμε πρυτάνεις που ήταν έτοιμοι να ενδώσουν σε οποιαδήποτε πίεση και φοιτητές που δεν ήταν ποτέ σε αίθουσα διδασκαλίας».
Μάλιστα, σε διάφορες σχολές οι «πολιτικοποιημένοι» καθηγητές που ήθελαν να εκλεγούν στη θέση του πρύτανη αντάλλασσαν θέσεις στο μεταπτυχιακό με τη στήριξη της «δικής» τους παράταξης. Κορυφαία φοιτητικά στελέχη κόμπαζαν τα τελευταία χρόνια πως «στα μεταπτυχιακά των σχολών τους βάζουν όποιον θέλουν αυτοί». Οι αριστερές παρατάξεις, πάντως, θεωρούν πως ο σούπερ ήρωας και σοφός φοιτητής που θα εκλέγεται στο Συμβούλιο θα προέρχεται πάλι από τις παρατάξεις, πιθανότατα θα είναι ο επικεφαλής του σχήματος που διοικεί τα πανεπιστήμια (ΔΑΠ-ΝΔΦΚ) και πως για το ότι «κυβερνούν» οι ίδιοι φοιτητοπατέρες δεν ευθύνονται αποκλειστικά οι παρατάξεις, αλλά η διάχυτη κρίση στους θεσμούς αντιπροσώπευσης.
Η συμβολική παρουσία του φοιτητή, πάντως, δεν ενισχύει τη δημοκρατικότητα του πανεπιστημίου. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί πως τα συμβούλια των πανεπιστημίων δεν θα απαρτίζονται από καθηγητές ή προσωπικότητες που έχουν κομματικές φιλοδοξίες; «Εν μέρει, θα επιλέγεται από τους πανεπιστημιακούς, οπότε είναι πάλι ευθύνη των πανεπιστημιακών να βάλουν καλούς ανθρώπους και όχι κομματικά στελέχη. Δεν έχουμε καμία εγγύηση ότι θα είναι ελεύθεροι άνθρωποι και γενικής αποδοχής. Αλλά, ας το δοκιμάσουμε. Υπάρχουν άνθρωποι με πολιτική ένταξη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι αξιόλογοι».
ΑΑ: αξιολόγηση και άσυλο
Η αξιολόγηση των καθηγητών και του τμήματος γινόταν από την Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας. Πολύς κόσμος έμαθε τώρα ότι υπήρχε η συγκεκριμένη Αρχή. Τώρα δημιουργούνται σε κάθε ΑΕΙ Μονάδες Διασφάλισης της Ποιότητας, η ΑΔΙΠ μετεξελίσσεται και λαμβάνει μέρος στην οργάνωση των σπουδών των ιδρυμάτων. Η νέα μονάδα αξιολόγησης δεν θα έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο, αλλά θα πιστοποιεί και τις σπουδές. Οι καθηγητές θα αξιολογούνται και από τους φοιτητές κάθε πέντε χρόνια. Ο κ. Βερέμης θεωρεί ότι είναι απολύτως απαραίτητο. «Πρέπει να αξιολογούνται και οι διδάσκοντες. Δεν είναι ότι υστερούν σε αξία ή δεν είναι καλύτεροι από ξένους καθηγητές, αλλά τους δόθηκε η ευκαιρία να κάνουν τη δική τους σταδιοδρομία, πράγμα που δεν είναι αυτό που χρειάζεται το ελληνικό πανεπιστήμιο. Δεν χρειάζεται σπουδαίους γιατρούς που να βγάζουν εκατομμύρια αλλά που να είναι παρόντες. Το ίδιο και για τους δικηγόρους, το ίδιο και για τους μηχανικούς. Αν δεν αξιολογήσει κά- ποιος και το διδακτικό έργο, το οποίο μόνον οι φοιτητές μπορούν να αξιολογήσουν επαρκώς, τότε πώς θα ξέρεις ποιος την έχει κοπανήσει και ποιος είναι εκεί, στο πεδίο της δράσης, και κάνει αυτό που πρέπει;».
Όσον αφορά το άσυλο, ο νόμος είναι σαφής, αλλά η ερμηνεία του ασαφής. Το άσυλο υπάρχει όσον αφορά την ακαδημαϊκή εκπαίδευση (ελεύθερη κυκλοφορία ιδεών κ.λπ.), αλλά για τις αξιόποινες πράξεις θα ισχύει ό,τι ισχύει και στους υπόλοιπους δημόσιους χώρους. Η Άννα Διαμαντοπούλου δηλώνει διαρκώς πως είναι στην ευθύνη της πανεπιστημιακής κοινότητας να διαφυλά-ξει το άσυλο και πως τα του οίκου της θα τα λύνει η ίδια. Πάντως, στο νομοσχέδιο δεν αναφέρεται με σαφήνεια ότι είναι στην ευχέρεια του συμβουλίου να επιτρέπει ή όχι στην αστυνομία να εισέρχεται στους χώρους των πανεπιστημίων και από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δεν μας απάντησαν αν μπορούν να δρουν αυτεπάγγελτα. Ήδη, ο βουλευτής του ΛΑΟΣ Άδωνις Γεωργιάδης δήλωσε από την προσωπική του εκπομπή ότι θα χρησιμοποιήσει τον νόμο ώστε να κλείσει το Indymedia, που ορισμένοι από τους servers του βρίσκονται στο Πολυτεχνείο. Ως πολίτης, ως βουλευτής ή ως μελλοντικός πρύτανης;
Αντιδράσεις
Ήδη, πολλές σχολές τελούν υπό κατάληψη (θα επέμβει, άραγε, η αστυνομία; Πιθανότατα όχι, γιατί τις καταλήψεις τις σιγοντάρουν και οι καθηγητές), οι καθηγητές θα κατέβουν σε απεργίες και θα προσπαθήσουν να βγάλουν αντισυνταγματικά κάποια σημεία του νόμου (εκλογή πρύτανη, ξένοι καθηγητές στις επιτροπές αξιολόγησης καθηγητών). Ο κ. Αλιβιζάτος σημειώνει ως συνταγματολόγος: «Τα επιχειρήματα για παραβίαση –και μάλιστα «κραυγαλέα»- από τον νέο νόμο του άρθρου 16 του Συντάγματος δεν τα συμμερίζομαι. Πιστεύω ότι τα περισσότερα από αυτά οφείλονται στην παιδική ασθένεια που, ιδίως σε περιόδους κρίσης, πλήττει αρκετούς νομικούς: να θεωρούν αντισυνταγματικό ό,τι απλώς δεν τους αρέσει».
Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου
Διοίκηση σχολών: Σε κάθε ΑΕΙ θα θεσμοθετηθεί Συμβούλιο Ιδρύματος (8 εσωτερικά - 6 εξωτερικά μέλη και ένας φοιτητής).
Εκλογή πρύτανη: Το ίδρυμα, ύστερα από πρόσκληση ενδιαφέροντος, εκλέγει τον πρύτανη για 5ετή θητεία (δεν μπορεί να εκλεγεί για δεύτερη συνεχόμενη φορά). Το Συμβούλιο Ιδρύματος (κατά τα 2/3) αλλά και όλοι οι καθηγητές συμμετέχουν στην εκλογή του.
Οι φοιτητές δεν θα συνδιοικούν: Ένας εκπρόσωπος των φοιτητών θα συμμετέχει στο Συμβούλιο Διοίκησης του Ιδρύματος. Αυτός θα εκλέγεται όμως με ενιαίο και όχι παραταξιακό ψηφοδέλτιο απ' όλους τους φοιτητές.
Χρηματοδότηση: Ένα μέρος της χρηματοδότησης θα κατανέμεται στα ιδρύματα με βάση τον αριθμό των ενεργών φοιτητών και το κόστος σπουδών τους. Ένα άλλο θα κατανέμεται με βάση τους δείκτες ποιότητας και τους στόχους που θα επιτυγχάνουν. Επιτρέπεται η ιδιωτική χρηματοδότηση μέσω χορηγιών των επώνυμων εδρών (δεν έχουν θεσμοθετηθεί ακόμα). Την οικονομική διαχείριση την αναλαμβάνει ειδικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου.
Αξιολόγηση των ΑΕΙ: Δημιουργείται νέα επιτροπή που θα πιστοποιεί και τις σπουδές. Οι φοιτητές θα συμμετέχουν στην αξιολόγηση των καθηγητών κάθε πέντε χρόνια.
Βαθμίδες καθηγητών: Καταργείται ο λέκτορας και γίνονται τρεις (επίκουρος –αναπληρωτής - καθηγητής).
Τέλος οι «αιώνιοι» φοιτητές: Προθεσμία δύο χρόνια θα έχουν οι φοιτητές να ολοκληρώσουν τον πρώτο κύκλο σπουδών. Διαφορετική προθεσμία θα έχουν όσοι εργάζονται. Οι αιώνιοι φοιτητές που έχουν «ξεμείνει» στις σχολές έχουν δύο χρόνια προθεσμία να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους.
Κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.
Πρόγραμμα σπουδών: Τα τμήματα μετονομάζονται σε τομείς. Οι σπουδές στην ανώτατη εκπαίδευση οργανώνονται στους τρεις κύκλους του ευρωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης. Ο πρώτος κύκλος συνίσταται στην παρακολούθηση ενός προγράμματος σπουδών και περιλαμβάνει μαθήματα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχι-
στον σε 180 ακαδημαϊκές μονάδες. Ένα έτος αντιστοιχεί τουλάχιστον σε 60. Αυτό σημαίνει πως ένας φοιτητής είναι σε θέση να τελειώσει τη σχολή και σε λιγότερο από τρία χρόνια. Οι φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να εγγράφονται κάθε εξάμηνο.
