Οικονομική Κρίση και Ευκαιρίες Ανάπτυξης

Του Παναγιώτη Θ. Αγγελόπουλου* Χαμένος Παράδεισος Πολλοί μιλούν για μια οικονομική κρίση. Όμως, η κρίση που περνάμε δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι κρίση του πολιτικού μας συστήματος, είναι κρίση του οικονομικού μας μοντέλου, είναι κρίση θεσμών, είναι κρίση αξιών. Δυστυχώς ή ευτυχώς, εδώ που φθάσαμε πρέπει να τα αλλάξουμε όλα. Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο λειτουργίας του κράτους, τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας, τον τρόπο που γίνεται η πολιτική, τον τρόπο σκέψης. Πρέπει να αλλάξουμε τους θεσμούς μας. Πρέπει να υπερβούμε τα στερεότυπα του παρελθόντος. Να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους Η ελληνική οικονομία, τις τελευταίες δεκαετίες, έχασε κάθε ανταγωνιστικότητα και μετατράπηκε σε μία οικονομία κατανάλωσης, με ένα παραγωγικό σύστημα που μέρα με τη μέρα καταρρέει. Οι αριθμοί, άλλωστε, μιλούν από μόνοι τους: το 85% του ΑΕΠ της Ελλάδας είναι κατανάλωση και το 15% παραγωγή, το 80% των γεωργικών προϊόντων που καταναλώνουμε εισάγεται, ενώ έχουμε 5 φορές περισσότερες εισαγωγές από εξαγωγές. Η Ελλάδα μετατράπηκε σε ένα πραγματικό “οικονομικό σουρωτήρι”, καθώς όσοι πόροι και να έμπαιναν, αυτοί αυτομάτως γίνονταν εισαγωγές. Τα τελευταία 15 χρόνια η Ελλάδα δανείστηκε €200 δις, ενώ το εθνικό εισόδημα αυξήθηκε μόνο €100 δις. Συνεπώς, €100 δις δανεικών χρημάτων πήγαν για αυτοκίνητα, οικοδομές, καταθέσεις, ταξίδια. δηλαδή, για αγαθά που παράχθηκαν στο εξωτερικό. Η Ελλάδα είχε γίνει μια χώρα κατανάλωσης, με ελάχιστη παραγωγή, για έναν απλό λόγο: εξαιτίας ενός σπάταλου, διεφθαρμένου και πελατειακού κράτους. και εξαιτίας μιας πελατειακής λογικής και νοοτροπίας, που διαπερνούσε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Η Ελλάδα ήταν και είναι μια χώρα με υψηλούς δείκτες διαφθοράς, τους υψηλότερους στην ΕΕ. Από την ατιμωρησία επίορκων υπαλλήλων, από τη θεσμική διαφθορά στην πολεοδομία, τις εφορίες, την υγεία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αυτό το σύστημα είναι που στοίχισε τελικά στην Ελλάδα την ανάπτυξη. Δεν είναι τυχαίο ότι όσο πιο αναπτυγμένη είναι μια χώρα, τόσο λιγότερη διαφθορά παρουσιάζει. Γιατί ένα διεφθαρμένο κράτος βάζει συνεχώς εμπόδια στην ανάπτυξη. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά: - Πλασματικές συντάξεις και αναπηρικά επιδόματα. Υπολογίζεται ότι πάνω από 150.000 συντάξεις εισπράττονται παράνομα, ενώ έχει στηθεί μια τεράστια βιομηχανία αναπηρικών συντάξεων. Υπήρξαν νομοί στη χώρα που το 1/5 του πληθυσμού έπαιρνε αναπηρικές συντάξεις. - Παράνομες επιδοτήσεις, όπως για παράδειγμα της ΠΟΣΤ από τα ΕΛΤΑ. Υπολογίζεται ότι €17 εκατομμύρια εισέπραξαν οι συνδικαλιστές στα ΕΛΤΑ, το διάστημα 1999-2010. - Αποτυχία του κράτους στην είσπραξη των εσόδων, με εφορίες να μην έχουν διενεργήσει καθόλου ελέγχους για το 2009. Το ύψος των μη εισπραχθέντων εσόδων φτάνει μέχρι το 90% έως και 94%. Επίσης, δεν έχουν εισπραχθεί ακόμη τα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων από το 1995 έως και το 2009 (ένα κονδύλι που αγγίζει τα €26.878.973). Οι αριθμοί αυτοί αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, επιβεβαιώνοντας τον παραλογισμό ενός κράτους που, αφού δεν έχει τη δυνατότητα να εισπράξει έσοδα, προβαίνει σε κάθετες μειώσεις μισθών και συντάξεων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Σώματος Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, τα πρωτεία στη διαφθορά έχουν οι πολεοδομίες, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι υπηρεσίες υγείας, ενώ ψηλά στην κλίμακα της διαφθοράς βρίσκονται και οικονομικές υπηρεσίες του κράτους και γενικότερα υπηρεσίες που διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα, στις οποίες “φωλιάζει” το 52% των υποθέσεων διαφθοράς. Ένα κράτος που σκορπούσε αλόγιστα τα δημόσια χρήματα, ενώ την ίδια ώρα ήταν ανίκανο να μαζέψει φόρους Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα έχει την πιο μικρή φοροδοτική βάση στην Ευρώπη. Το μεγάλο μέρος των φόρων έρχεται από τους μισθωτούς. Πώς είναι δυνατόν, άλλωστε, μόνο 15.000 Έλληνες να δηλώνουν εισόδημα πάνω από 100.000; Το χειρότερο, ίσως, από όλα είναι ότι το κράτος στέκεται εμπόδιο στην ανάπτυξη και στην επιχειρηματικότητα. Απίστευτα γραφειοκρατικά εμπόδια, απίστευτες επιβαρύνσεις έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν δύσκολο το έργο κάθε ιδιώτη επιχειρηματία. Εδώ που φτάσαμε πρέπει να τα αλλάξουμε όλα. Η χώρα έχει τεράστιες αναπτυξιακές δυνατότητες. Δεν είναι ανάγκη να ψάχνουμε για πετρέλαιο στο Αιγαίο και στην Κρήτη. Ο πραγματικός πλούτος, το “πετρέλαιο” της Ελλάδας, βρίσκεται εδώ, δίπλα μας. Στην Αθήνα και στην Αττική. Χαμένες ευκαιρίες Στον τουρισμό Όλοι οι αναλυτές εκτιμούν ότι η Αθήνα θα μπορούσε να έχει πάνω από 5 εκατ. τουρίστες, αποτελώντας έναν αναπτυξιακό πυλώνα για ολόκληρη την Ελλάδα. Γιατί είναι η πόλη που διοργάνωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004, είναι η πόλη που βρίσκεται ανάμεσα στις πιο αναγνωρίσιμες πόλεις παγκοσμίως, είναι η πόλη-σύμβολο του πολιτισμού και της παιδείας. Ωστόσο, η ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων δεν αξιοποιήθηκε όσο θα μπορούσε. Η τουριστική ανάπτυξη της Αθήνας θα δημιουργούσε χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, εισοδήματα πάνω από €3 δις, ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο εξαγωγής ελληνικού πολιτισμού, όπως και ευρύτερα να αποτελέσει τη βασική πύλη εξωστρέφειας και πολιτισμού για ολόκληρο τον ελληνισμό. Η Αθήνα είναι μία πόλη που συνδυάζει αρχαιολογικά αξιοθέατα, θάλασσα, πολλαπλές δυνατότητες ημερήσιων εκδρομών στα γύρω νησιά και στις γύρω περιοχές, τεράστια αγορά στο κέντρο της πόλης ή στα ανεπτυγμένα εμπορικά κέντρα των προαστίων και έντονη νυχτερινή ζωή. Παρόλα αυτά τα θετικά στοιχεία που διαθέτει η Αθήνα, ο τουρισμός στην πόλη μας καταγράφει διαρκή πτωτική πορεία τα τελευταία 20 χρόνια. Είναι εντυπωσιακό, αν αναλογιστεί κανείς ότι από το 1980 έως το 2001 οι αφίξεις στην Αθήνα μειώθηκαν κατά 50% περίπου σε απόλυτα νούμερα. Η πλειοψηφία, άλλωστε, των τουριστών που επισκέφτηκαν την Αθήνα δηλώνει ότι «είναι μια πόλη βρώμικη, μολυσμένη και με πολύ θόρυβο». Μήπως λοιπόν, πέρα από τα υπαρκτά προβλήματα υποδομών, θορύβου, κυκλοφοριακού, κ.λπ., υπάρχει και ένα σοβαρό πρόβλημα επικοινωνίας των θετικών σημείων της πόλης; Χρειάζεται, λοιπόν, μια πιο σωστή επικοινωνία, που δεν είναι η αποσπασματική και σπασμωδική διαφήμιση της πόλης, αλλά που θα βασίζεται σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο και που θα στοχεύει συγκεκριμένες χώρες προέλευσης τουριστών. Όλα αυτά, όμως, προϋποθέτουν ένα συνδυασμό προσπαθειών πολλών φορέων (ιδιωτικών και δημοσίων) αλλά και το σωστό συντονισμό τους. Στη ναυτιλία Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη ναυτιλία στον κόσμο. Δεν έχει, όμως, καταφέρει να αξιοποιήσει όσο πρέπει αυτό το πλεονέκτημα. Σύμφωνα με έρευνες, η ναυτιλία θα μπορούσε να απορροφήσει από 50.000 έως 150.000 νέες θέσεις εργασίας, μειώνοντας κατά 15% την ανεργία, φέρνοντας εισοδήματα πάνω από €20 δις το χρόνο. Υπάρχουν, επίσης, και οι τεράστιες δυνατότητες στην αξιοποίηση των εναλλακτικών μορφών ενέργειας, στην αξιοποίηση των γεωργικών προϊόντων και, τέλος, στο λεγόμενο τρίγωνο της γνώσης: παιδεία-πολιτισμός-νέες τεχνολογίες. Υπάρχει πολύ υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να δώσει πλεονέκτημα στη χώρα μας σε ό,τι αφορά την παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πολιτιστικού προϊόντος και καινοτομίας. Υπάρχουν, ακόμα, καινούργια χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως οι συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, που μπορούν να προσελκύσουν δις ευρώ νέων επενδύσεων και οι οποίες έχουν κολλήσει στη γραφειοκρατία, όπως υπάρχουν και τεράστιες επενδυτικές ευκαιρίες στους οδικούς άξονες, στα τρένα, στα λιμάνια, στις μαρίνες, στα αεροδρόμια, κ.α. Διαζύγιο με τον κρατισμό Αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι ένα άλλο πολιτικό και οικονομικό σύστημα, που θα απελευθερώσει όλες αυτές τις δυνατότητες. Όμως, αυτό σημαίνει οριστικό διαζύγιο με το κράτος, όπως το ξέρουμε μέχρι τώρα. Διαζύγιο, δηλαδή, με τη γραφειοκρατία, τον κρατισμό, τις πελατειακές σχέσεις. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα πιο νοικοκυρεμένο και πιο παραγωγικό κράτος. Αυτό θα το πετύχει μόνο με μαζικές επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες, με την ηλεκτρονική διαφάνεια και τη χρήση του internet στο φορολογικό της σύστημα, με την απλούστευση διαδικασιών, με μια νέα «Σεισάχθεια» στο δικαστικό σύστημα, με συνεπή μάχη κατά της διαφθοράς, με μετατάξεις στο Δημόσιο Τομέα και με συστήματα που θα βελτιώσουν την παραγωγικότητα. Τα ΚΕΠ είναι ένα θετικό παράδειγμα του τι μπορεί να γίνει στο κράτος μας. Δυστυχώς, η προσπάθεια έμεινε εκεί. Τώρα, είναι η ώρα να μπουν οι νέες τεχνολογίες και μια νέα νοοτροπία στο ελληνικό Δημόσιο, το οποίο πρέπει να γίνει πολιτο-κεντρικό, δηλαδή, να είναι δομημένο πάνω στον πολίτη-πελάτη, με την υπηρεσία εξυπηρέτησής του, με την υπηρεσία ενημέρωσής του, με την υπηρεσία που θα μετράει τα αποτελέσματα. Όλα αυτά, βέβαια, δεν θα γίνουν με κάποιο μαγικό τρόπο. Χρειάζεται σωστός προγραμματισμός, σοβαρότητα και σκληρή δουλειά και, προπάντων, διαφάνεια σε όλες τις λειτουργίες και υπηρεσίες του κράτους, για να μπορέσουμε να θέσουμε τις βάσεις για σωστή ανάπτυξη. Χρειάζεται στήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας, σωστή αξιοποίηση των δημόσιων χρημάτων και σίγουρα ουσιαστική αξιοποίηση των δυνατοτήτων της χώρας. * O κ. Παναγιώτης Θ. Αγγελόπουλος γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά, με καταγωγή από τη Μεσσηνία και την Αρκαδία. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι παντρεμένος με τη Βίκυ Σταμούλη και έχουν 2 παιδιά. Υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία εθελοντικά στις δυνάμεις καταδρομών, στο ΚΕΑΠ Ρεντίνας και στην Ε΄ΜΚ Δράμας. Eργάζεται από νεαρή ηλικία, παράλληλα με τις σπουδές του, ως ελεύθερος επαγγελματίας. Από το 1998 ασκεί το επάγγελμα του φοροτεχνικού & οικονομικού συμβούλου επιχειρήσεων. Είναι οικονομολόγος & διεθνολόγος και σπούδασε οικονομικά στο La Verne University, Διοίκηση Τουρ. Επιχειρήσεων στο ΑΤΕΙ Αθηνών και Πολιτικές Επιστήμες και Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έλαβε μεταπτυχιακά διπλώματα: ΜΒΑ από το Nottingham Trent University και M.Sc. στη Δημόσια Διοίκηση από το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι υποψήφιος Διδάκτωρ Οικονομικής Επιστήμης στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου.